اجرای طرح تحول نظام سلامت با تأکید بر محور حضورپزشکان متخصص مقیم در بیمارستان‌های دولتی تحت پوشش دانشگاه‌های علوم پزشکی: نتایج و چالش‌ها

دریافت:25/7/95   پذیرش: 27/10/95 مقدمه سلامتی دارایی ارزشمندی است که با فراهم آوردن امکان توسعه قابلیت‌های فردی به توسعه پایدار جامعه یاری می‌رساند (1). پوشش فراگیر خدمات سلامت (UHC)[1] به‌عنوان مدلی جهانی از سوی سازمان جهانی بهداشت در سال 2000 معرفی‌شده است. این پوشش با هدف دسترسی عموم به خدمات باکیفیت و مقرون ‌به‌صرفه شکل گرفت. سازمان جهانی بهداشت (WHO)[2] نقش مهمی در حمایت از کشورها به‌منظور پاسخگویی درزمینه پوشش همگانی سلامت و نظارت بر اجرای آن دارد (1). پوشش همگانی سلامت بر دسترسی به خدمات موردنیاز باکیفیت و بدون تحمل فشارهای مالی در دو سطح فردی و اجتماعی تأکید دارد (2) و مطابق با تعریف سلامت از منظر سازمان جهانی بهداشت، اعلامیه کنفرانس آلماآتا (3) و سیستم‌های بهداشت کمیسیون عوامل اجتماعی سلامت، شبکه دانش سیستم سلامت (4) و گزارش‌های سلامت درزمینه تجدید مراقبت‌های اولیه (5) و تأمین مالی درمان است (6). گسترش مراقبت‌های اولیه سلامت اولیه (PHC)[3] در ایران نیز به‌طور عمده بر اساس اصول بهداشت همگانی کنفرانس آلماآتا است (7). مراقبت‌های اولیه سلامت به‌طور چشمگیری به بهبود نتایج سلامت و بهداشت به‌ویژه در مناطق روستایی منجر شده است (8)، با این‌ حال پاسخگوی نیازهای رو به رشد سلامت مردم در چند دهه اخیر نیست. گسترش خدمات در مناطق شهری و برون‌شهری و پویایی مسیر ارجاع بیماران همیشه مسئله‌ای چالشی بوده است (9). از سال 1384 برنامه پزشک خانواده در مناطق روستایی و شهرهای کوچک آغاز شد که در دولت بعدی ادامه یافت (10). علی‌رغم افزایش جمعیت زیرپوشش بیمه درمانی، مسایل مربوط به دسترسی به خدمات سلامت و برابری در دسترسی و استفاده از این خدمات کماکان باقی‌مانده بود (7, 11-13). از این‌رو در دولت یازدهم مجموعه‌ای از برنامه‌های اصلاح و بازنگری نظام سلامت پیگیری شد (10). نتیجه این اصلاحات با عنوان طرح تحول نظام سلامت(HSE)[4] توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر اساس قانون برنامه چهارم و پنجم توسعه به‌منظور دستیابی به پوشش همگانی سلامت معرفی شد. به‌طورکلی اصول 2، 3 و 29 قانون اساسی کشور و بند 1 اصل 43 بر ضرورت شکل‌گیری طرح تحول نظام سلامت تأکید دارد. اسناد بالادستی مربوط به محور مقیمی شامل بند ب ماده 34 قانون برنامه پنجم توسعه ناظر بر پایداری نیروی انسانی متخصص و ایجاد دسترسی عادلانه مردم به خدمات سلامت و بند الف ماده 36 قانون برنامه پنجم توسعه ناظر بر پرداخت تسهیلات ویژه برای ماندگاری پزشکان در مناطق کم‌تر توسعه‌یافته است (14, 15). بر این اساس طرح تحول نظام سلامت با ابلاغ سیاست‌های کلی نظام سلامت توسط مقام معظم رهبری و بررسی اسناد بالادستی و کار پژوهشی سیاست‌گذاران این حوزه، با سه هدف حفاظت مالی از مردم در مقابل هزینه‌های سلامت، ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات سلامت در سراسر کشور، ارتقای کیفیت خدمات در بیمارستان‌های سراسر کشور، توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین شد. برای کسب اهداف مذکور این طرح در قالب چندین بسته اجرایی طراحی و اجراشده است؛ یکی از محورهای اجرایی این طرح حضور پزشک متخصص مقیم به‌صورت شبانه‌روزی و به‌خصوص در روزهای تعطیل و شب‌ها، در بیمارستان‌های دولتی بالای ۶۴ تخت است که امکان دسترسی سریع بیماران اورژانسی به پزشک متخصص را فراهم می‌کند تا از این طریق انجام رویه‌های مناسب درمانی در کوتاه‌ترین زمان ممکن توسط متخصص مقیم برای بیماران اورژانسی انجام شود.   [1] Universal Health Coverage (UHC) [2] World Health Organization (WHO) [3] Primary Health Care (PHC) [4] Health System Evaluation (HSE) دریافت:25/7/95   پذیرش: 27/10/95